Siz hər gün Facebook və ya Google səhifələrinə URL-i brauzerə daxil edib Enter düyməsini klikləməklə daxil olursunuz. Sayt dərhal yüklənir. İstifadəçilərin rahatlığını nəzərə alaraq dizayn edilmiş səhifələrdə sizə lazım olan funksiyonallıqdan çox rahatlıqla istifadə edirsiniz. Bir istifadəçi bir brauzerə bir veb sayt ünvanı daxil etdikdə (müştəri proqramı), serverə müvafiq bir sorğu göndərilir, sonra cavab olaraq ekranda bir neçə məzmun göstərilir. Bu, frontend və ya "müştəri tərəfi" (client – side) proqramlaşdırma adlanır.

Proqramlaşdırma  kod birləşmələri ilə meydana gələn, müəyyən şərtlər və ardıcıllığa görə edilən əməliyyatların toplusuna deyilir. Kompyuter avadanlıqlarının necə davranacağını izah edən, kompyuterə istiqamət verən əmrlər, sözlər, alqoritmik əməliyyatlar da proqramlardır. Proqramlaşdırmanın öz içində bir çox sahəsi vardır. Ümumi olaraq Front-end və Back-end üzrə qruplaşır.

Frontend proqramlaşdırma nədir?

Veb proqramlaşdırmada, "front end" və "back end" ən çox xatırlanan terminlər arasındadırlar. Bu iki termini əslində "veb development" da adlandırmaq olar. Terminlər bu sahədən kənarda olanları tez-tez çaşdırsa da, onların arasındakı fərqi izah etmək əslində asandır.
Misal: Veb-sayt yaradılması şəkil və məzmunla bağlı bütün vizual, audio hissələri əhatə edən bir prosesdir. Veb saytlara daxil olduğunuz zaman qarşılaşdığınız rəngarəng mövzular, fonlar, şriftlər, dizayn şəkilləri və bunları istifadəçilərin diqqətinə çatdırmaq üçün uyğunlaşdırmaq, səhifəyə yerləşdirmək kimi proseslərə front-end deyilir.

Yuxarıda sadalanan işi görən şəxslərə front-end developerlər deyilir. Veb saytı yaradılması hadisəni kamera qarşısında və kamera arxasından ibarət film çəkilişi kimi təsəvvür etmək olar. Kameranın qarşısındakı proseslərə “Front-end”, kamera arxasındakı proseslərə isə “Back-end” kimi yaşamaq olar. Filmdə tamaşaçı kimi gördüyümüz hər şey kamera qarşısında; Aktyorlar, çəkiliş yerləri, hadisələrə front-end nümunələri kimi baxmaq olar. Kamera arxasındakı texniki qruplar və avadanlıqlar isə “Back-end” nümunələridir.

“Front-end Developer” olmaq üçün bu işlə bağlı bəzi terminləri yaxşı bilməli və  bəzi biliklərə sahib olmaq lazımdır. Buna görə də oxuduğunuz məqalə bu sahəyə sıfırdan başlamaq istəyən şəxslər üçün xüsusilə vacibdir. Biz özümüzü istifadəçi hesab etdikdə bilməliyik ki, saytlarda rastlaşdığımız və səhifələrdə diqqətimizi çəkən bütün fəaliyyətlər əvvəldən axıra qədər son dərəcə incə və uzun proseslər nəticəsində əldə edilir. Aydındır ki, dizaynlara başlamazdan əvvəl göstərilən səy, dizaynların yaradılması prosesindən daha genişdir. Elə bu səbəbdən, başlamazdan əvvəl aparılacaq tədqiqatların təfərrüatlı və çoxşaxəli olmasına diqqət yetirilməlidir.

Front-end Developer nə edir?
“Front-end” developer üç əsas proqramlaşdırma dili olan “HTML”, “CSS” və “JavaScript”-dən istifadə edən, qeyd etdiyimiz veb istifadəçilərinin qarşılaşdıqları ilk səhifənin bütün dizaynlarını və yaradılmasını həyata keçirə bilən şəxsdir.

“Front-end”-in öz bölmələri var. Məsələn, mətnlərə, şəkillərə aid redaktələr; Şəklin şrifti, rəngi, görünüşü, ölçüsü və fonu kimi mövzuları ehtiva edir. Bundan başqa, mətnlərin və şəkillərin səhifədə yerləşdirilməsi və səhifənin strukturlaşdırılması ilə bağlı məsələlər başqa bir alt bölmədir. Bu alt bölmə ilə məşğul olmaq istəyirsinizsə, “JavaScript” dilini bilmək kifayətdir. Başqa interfeyslərdən istifadə etmək lazım deyil. Ancaq mətn və şəkillər yaratmaq niyyətindəsinizsə hər üç dili bilməlisiniz. Front End-çi kimi işləmək niyyətindəsinizsə bir dildə ixtisaslaşmağınız kifayət edər.

Front-end Developer olmaq üçün nəyi bilməlisiniz.

• Tədqiqatçılıq bacarığı;
• Problemlərin həlli yollarını tapmaq bacarığı;
• Xarici dil bilikləri (Məcburi deyil, lakin bilikləriniz beynəlxalq şirkətlərdə iş imkanları yaradır).

Front end developer roadmap

Bildirdiyimiz kimi “Frond End” proqramlaşdırmasında uğurlu olmaq üçün 3 əsas dili “HTML”, “CSS” və “JavaScript”-i bilmək vacibdir. İndi isə gəlin bu dillərin nəyi ifadə etdiyinə baxaq:
HTML – (HyperText Markup Language) brauzerin oxuya biləcəyi hər hansı sənədi və ya səhifəni yaratmaq üçün xüsusi hipermətn dilidir. Başlıqlar, paraqraflar və qalın yazılar kimi ifadələri göstərmək üçündür. “HTML” dizayn və üslub üçün istifadə olunmur. Bunun üçün istifadə olunan proqramlaşdırma dili “CSS”-dir.
CSS – (Cascading Style Sheets) deməkdir. “CSS” rənglər, fitinqlər və animasiyalar daxil olmaqla veb səhifənin üslubuna cavab verir. Bütün bu əməliyyatlar üçün istifadə olunan proqramlaşdırma dili “CSS”-dir.
JavaScript-dən istifadə veb səhifə ilə qarşılıqlı əlaqə yaratmağa imkan verir. Məsələn: Veb-səhifənin yuxarı hissəsindəki menyu düyməsini kliklədikdə seçimlər pəncərəsi açılır və bu düymənin hər dəfə kliklənməsi, menyunun açılması və bağlanması arasında böyük-arxa keçiddən qaynaqlanır. “JavaScript” oyunlarda, veb səhifələrdə, mobil tətbiqlərdə və s. istifadə olunur.

“Front End” proqramlaşdırma sahəsi maraqlı olduğu qədər də ən çox tələbat olan və günümüzün aparıcı sahələrindən biridir. Front End sahəsini öyrənmək kifayət qədər əziyyət və zəhmət tələb edir. Lakin düzgün istiqamətləndirmə olarsa buna nail olmaq heç də çətin deyil.

 Frontend proqramçı nələri bilməlidir?

Frontend proqramçılar fərqli brauzerlərdə düzgün görünüş təmin etmək, kodu daha faydalı və vaxta qənaət edən bir formada yazmaq üçün cavabdehdilər. Əlavə olaraq, frontend proqramçı arxa planda server məlumatlarını yükləyərək səhifələrin dinamik yüklənməsinə və ya məlumatların dəyişməsinə imkan verən metod və kitabxana biliklərinə də sahib olmalıdır.

• HTML, CSS, JavaScript
• Bootstrap
• React və ya Angular JS
• jQuery kitabxanalar
• Ajax